2025 թվականի հուլիսի 22-ին Երկիրը կավարտի իր պտույտը սովորականից մի փոքր ավելի արագ՝ դարձնելով այս օրը 1973 թվականից սկսված դիտարկումների պատմության մեջ երկրորդ ամենակարճ օրը: Տարբերությունը կկազմի ընդամենը 1,34 միլիվայրկյան՝ համեմատած ստանդարտ 24 ժամի հետ, ինչը մարդու համար աննկատելի է, բայց ցույց է տալիս մեր մոլորակի պտույտի արագացման խորհրդավոր միտումը: Եթե այս միտումը պահպանվի, 2029 թվականին կարող է անհրաժեշտություն առաջանալ «բացասական նահանջ վայրկյանի»՝ ատոմային ժամացույցների պատմության մեջ աննախադեպ իրադարձություն: 

Երկրի պտույտի արագացում

1973 թվականին ատոմային ժամացույցների գյուտից մինչև 2020 թվականը ամենակարճ օրը համարվում էր 24 ժամից 1,05 միլիվայրկյանով կարճ օրը: Սակայն 2020 թվականից Երկիրը սկսել է պարբերաբար գերազանցել սեփական պտույտի արագության ռեկորդները: Բացարձակ ռեկորդը սահմանվել է 2024 թվականի հուլիսի 5-ին, երբ մոլորակը լրիվ պտույտ է կատարել սովորականից 1,66 միլիվայրկյան ավելի արագ: 2025 թվականին գիտնականները կանխատեսել էին, որ ամենակարճ օրերը կլինեն հուլիսի 9-ը, հուլիսի 22-ը և օգոստոսի 5-ը: Սակայն նոր տվյալները ցույց են տվել, որ հուլիսի 10-ը դարձել է տարվա ամենակարճ օրը՝ 1,36 միլիվայրկյան տարբերությամբ, իսկ հուլիսի 22-ը՝ 1,34 միլիվայրկյանով, կզբաղեցնի երկրորդ տեղը: Ակնկալվում է, որ օգոստոսի 5-ը կարճ կլինի 1,25 միլիվայրկյանով: 

Ինչու՞ է Երկիրը ավելի արագ պտտվում

Պատմականորեն Երկրի վրա օրը ավելի կարճ է եղել՝ մոտ 19 ժամ մոլորակի գոյության վաղ շրջաններում, համաձայն 2023 թվականի հետազոտության: Դա պայմանավորված էր արևային մթնոլորտային մակընթացությունների և լուսնային օվկիանոսային մակընթացությունների միջև հավասարակշռությամբ: Ժամանակի ընթացքում Լուսինը, հեռանալով Երկրից մակընթացային շփման պատճառով, դանդաղեցրել է մոլորակի պտույտը՝ երկարացնելով օրերը: Սակայն վերջին տարիներին նկատվում է հակառակ գործընթաց՝ պտույտի արագացում, որի պատճառները մնում են անհասկանալի: 

2024 թվականի հետազոտության մեջ առաջարկված վարկածներից մեկը արագացումը կապում է բևեռային սառույցների հալման և ծովի մակարդակի բարձրացման հետ, ինչը վերաբաշխում է մոլորակի զանգվածը: Սակայն այս գործընթացը, ավելի շուտ, դանդաղեցնում է արագացումը, քան առաջացնում այն: Ավելի հավանական պատճառը Երկրի հեղուկ միջուկի փոփոխություններն են: Լեոնիդ Զոտովը, Մոսկվայի պետական համալսարանի Երկրի պտույտի փորձագետ, նշել է, որ «օվկիանոսային և մթնոլորտային մոդելները չեն բացատրում այս արագացումը», և ենթադրում է, որ պատճառը մոլորակի ներսում է, հնարավոր է՝ միջուկի, մանթիայի և ընդերքի միջև անկյունային իմպուլսի վերաբաշխման մեջ: 

Հետևանքներ և կանխատեսումներ

Երկրի պտույտի արագացումը կարող է հանգեցնել 2029 թվականին «բացասական նահանջ վայրկյանի» ներդրման անհրաժեշտության՝ ատոմային ժամացույցները մոլորակի իրական պտույտի հետ համաժամանակեցնելու համար: Սա կդառնա առաջին նման իրադարձությունը պատմության մեջ, քանի որ նախկինում նահանջ վայրկյաններ միայն ավելացվել են՝ պտույտի դանդաղման պատճառով: 

Զոտովը կանխատեսում է, որ Երկրի պտույտի արագացումը շուտով կարող է փոխվել դանդաղմամբ՝ վերադարձնելով մոլորակը օրերի երկարացման երկարաժամկետ միտումին: Սա ցույց է տալիս, որ ընթացիկ անոմալիան կարող է լինել ժամանակավոր: 

Եզրակացություն

2025 թվականի հուլիսի 22-ը կդառնա դիտարկումների պատմության մեջ երկրորդ ամենակարճ օրը՝ ընդգծելով Երկրի պտույտի արագացման խորհրդավոր միտումը: Թեև այս երևույթի պատճառները՝ լինի դա միջուկի փոփոխությունները, թե զանգվածի վերաբաշխումը, դեռևս պարզ չեն, այն ստիպում է գիտնականներին վերանայել մոլորակի դինամիկայի մոդելները: Հետագա դիտարկումները և հետազոտությունները կօգնեն բացահայտել, թե արդյոք այս արագացումը ժամանակավոր է, թե ավելի զգալի փոփոխությունների նախանշան է Երկրի վարքագծում: