ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարի նախկին խորհրդական Շառլ Մալասից հետաքրքրվեցինք՝ իսկ ի՞նչ եղավ հայկական «չոր նավահանգստի» նախագիծը և պարզեցինք, որ նախագիծը սառեցված է:
Ինչպես սկսվեց ամեն ինչ
Մալասը նախագիծը մշակել էր դեռևս 2011 թվականին, սակայն Հայաստանի իշխանությունների հետ առաջին քննարկումները սկսվեցին 2019 թվականին, դրա մասին ակտիվորեն սկսեցին խոսել արդեն 2021-2023 թվականներին՝ այն ժամանակվա էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանի օրոք (մինչև փետրվարի 14-ին պաշտոնից հեռանալը և դրանից երկու օր անց տենդերների աղմկահարույց գործով տնային կալանքի ենթարկվելը նա ակտիվորեն առաջ էր տանում «չոր նավահանգստի» իրագործման գաղափարը)։
2023 թվականի դեկտեմբերին MTBS նիդեռլանդական ընկերությունը պատրաստել էր «չոր նավահանգստի» տեխնիկա-տնտեսական հիմնավորումը։ 2024 թվականի հունվարին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորությամբ Ներդրումային կոմիտեն անցկացրեց նիստ, որի ընթացքում քննարկեց և հավանություն տվեց Շիրակի մարզի համար նախատեսված նախագիծը: Ավելին, այն ցանկանում էին ներառել «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնության մեջ, իսկ շինարարությունը նախատեսվում էր սկսել արդեն 2024 թվականի երկրորդ կեսին։
Այն ժամանակ Sputnik Արմենիային ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարությունից հայտնեցին, որ իշխանություններն ԱՄԷ-ում, Իրաքում և Կատարում ակտիվորեն զբաղված են կառուցող օպերատորի փնտրտուքով։
Սակայն, ըստ Մալասի, ինչ-որ բան այնպես չգնաց։
«2024 թվականին էկոնոմիկայի նախարարությունից էլեկտրոնային նամակ ստացա, որով ինձ հայտնեցին, որ «նախագիծն իմաստ չունի, քանի դեռ չի բացվել Թուրքիայի հետ սահմանը»», - պատմում է նախագծի հեղինակը՝ նշելով, որ, մեղմ ասած, համաձայն չէ նման դիրքորոշման հետ։
Նրա հաշվարկներով՝ նախագծի իրականացման համար բավական էր 45 մլն դոլար. դրանից 37 մլն դոլարը՝ որպես օտարերկրյա ուղղակի ներդրումներ, մնացած 8 մլն դոլարը՝ որպես կառավարության խոստացացած ներդրում (հողամասեր գնելու, կոմունիկացիաներ անցկացնելու և այլ տեխնիկական ապահովման համար)։
Մալասը շեշտում է՝ նույնիսկ ներդրողներ էր գտել, որոնք այցելեցին: Նրա գնահատմամբ՝ սկզբնական փուլում «նավահանգիստը» թույլ կտար քաղաքում մոտ 2 հազար աշխատատեղ բացել։
Հիասթափվելով՝ Մալասը նախարարության հետ դադարեցրեց համագործակցությունը և հեռացավ Հայաստանից՝ նախագիծը նվիրելով կառավարությանը։ Սակայն խնդիրն այն է, որ երկրում չկա այն իրագործելու ունակ մասնագետ։
«Ամբողջ հարցն այն է, որ այդ նախագիծը և դրա տնտեսական էֆեկտը պայմանավորված չէր որևէ երկրով կամ Թուրքիայի հետ սահմանի բացմամբ։ Դրանում էր նրա ուժեղ կողմը: Ես ոչինչ չունեմ ասելու նրանց, ովքեր հայտարարում են, որ առանց Թուրքիայի հետ սահմանը բացելու այս նախագիծն իմաստ չունի», - ասաց մեր զրուցակիցը։
Կառավարության պաշտոնական դիրքորոշումը հասկանալու համար մեկնաբանության համար դիմեցինք էկոնոմիկայի նախարարություն։ Հոդվածի հրապարակման պահին գերատեսչությունից պատասխան չի ստացվել։
Նախագծի մասին
Չոր նավահանգստի հայեցակարգը լայն տարածում ունի ամբողջ աշխարհում և հատկապես արդիական է դեպի ծով ելք չունեցող երկրների համար, ինչպիսին է Հայաստանը: Ըստ էության, «չոր նավահանգիստը» ոչնչով չի տարբերվում ծովայինից՝ ո՛չ ենթակառուցվածքային, ո՛չ էլ հայեցակարգային առումով։ Տարբերությունն այն է, որ նավերի փոխարեն վագոններ են, երկաթուղի և բեռնատար ավտոմեքենաներ:
Գյումրին այս առումով հայեցակարգի իրականացման համար ամենահարմար քաղաքն էր, քանի որ այն կարող է ապահովել ավտոմոբիլային, օդային և երկաթուղային կապ: Բացի այդ, այնտեղ կա լավ զարգացած ենթակառուցվածք և երկաթուղի, ինչպես նաև քաղաքը սահմանակից է Թուրքիային, Վրաստանին և կարող է կապ ապահովել Ռուսաստանի Դաշնության և Եվրոպայի երկրների հետ, այդ թվում՝ սևծովյան նավահանգիստների միջոցով:
Ավելին, ըստ հայկական նախագծի հեղինակի, եթե վրացական «չոր նավահանգիստը» կատարում է միայն նավահանգստի, կուտակման վայրի և հետագայում բեռնարկղերի տեսակավորման գործառույթ, ապա Գյումրու նախագիծը ենթադրում էր ազատ տնտեսական առևտրի գոտու ստեղծում:
