«Գոտի և ճանապարհ» արտահանման կենտրոնի տնօրեն Ռուզաննա Մալխասյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրում է. «Սույն թվականի ապրիլի 22-24-ը Չինաստանի և Ադրբեջանի միջև ստորագրվեց «Համապարփակ ռազմավարական գործընկերության հաստատման հայտարարություն», որը բավականին անհանգստացրեց հայ ժողովրդին, և կարծես թե բոլորը մի պահ հիշեցին Չինաստանի կարևորության մասին և Չինաստանի, որպես Հայաստանի համար ստրատեգիական գործընկերոջ կարևորության մասին։
Ադրբեջանի և Չինաստանի միջև ստորագրված փաստաթուղթը բաղկացած է 18 կետից, որոնցից առաջին սկսվում է Ադրբեջանի կողմից Թայվանի՝ Չինաստանի կազմում ճանաչելու մասին հայտարարությամբ։

Այս ստորագրված հայտարարության մեջ, ինչ խոսք կան կետեր, որոնց մասին կարծում եմ Ադրբեջանը խորհելու տեղ ունի, մասնավորապես

– Չինաստանը իր հերթին վճռականորեն աջակցում է Ադրբեջանի խաղաղության օրակարգին և բախման վրա հիմնված աշխարհաքաղաքական խաղերը համարում է հակա արդյունավետ։ (1-ին կետի վերջին պարբերություն)

– Կողմերը ընդգծեցին, որ ահաբեկչությունը, անջատողականությունը և ծայրահեղականությունը զգալի սպառնալիք են ներկայացնում ազգային անվտանգության և տարածաշրջանային կայունության համար, և այդ սպառնալիքների կանխարգելման և համատեղ պայքարի կարևորությունը։ Նրանք նշեցին երկու երկրների իրավապահ մարմինների և անվտանգության ծառայությունների միջև կապերի և փոխանակումների ամրապնդման անհրաժեշտությունը՝ թմրանյութերի հետ կապված հանցագործությունների, միջազգային կազմակերպված հանցագործությունների, ինչպես նաև կիբերանվտանգության մարտահրավերների դեմ համատեղ պայքարելու համար։ (կետ 10)

– Ադրբեջանը ակտիվորեն աջակցում է Չինաստանի Գլոբալ զարգացման նախաձեռնությանը, Գլոբալ անվտանգության նախաձեռնությանը և Գլոբալ քաղաքակրթության նախաձեռնությանը և հայտարարում է իր պատրաստակամության մասին միանալու «Գլոբալ զարգացման նախաձեռնության բարեկամների խմբին»՝ ՄԱԿ-ի «2030 թվականի կայուն զարգացման օրակարգի» իրականացումը արագացնելու ջանքերը համատեղելու համար։

Ադրբեջանը պատրաստ է կապեր և փոխգործակցություն հաստատել չինական կողմի հետ գլոբալ անվտնագության հարցերում և համատեղ ջանքեր գործադրել խաղաղության և անվտանգության ուղղությամբ։ Ադրբեջանական կողմը բարձր է գնահատում Չինաստանի կողմից ՄԱԿ-ում առաջ քաշած «Քաղաքակրթությունների միջև երկխոսության միջազգային օր» սահմանելու որոշումը և պատրաստ է համատեղ պաշտպանել քաղաքակրթությունների բազմազանության նկատմամբ հարգանքը և ակտիվորեն խթանել մարդասիրական փոխանակումն ու համագործակցությունը։ Չինաստանը աջակցում է Ադրբեջանի ջանքերը «Բաքվի գործընթաց» անունով հայտնի նախաձեռնության շրջանակներում, որը ծառայում է որպես միջմշակութային երկխոսության խթանման գլոբալ հարթակ, և իր աջակցությունն է հայտնում այս նախաձեռնության շրջանակներում հրավիրվող գլոբալ ֆորումներին (կետ 15)։

Չինաստանի Ժողովդրական Հանրապետությունը, ինչ խոսք, մշտապես առաջ է մղում իրական խաղաղության օրակարգ և անընդունելի է համարում ուժի միջոցով ցանկացած նպատակին հասնելու փորձերը։ Ադրբեջանը այս համատեքստում չի կարող դառնալ հուսալի գործընկեր Չինաստանի համար, քանի որ իր ագրեսիան Հայաստանի և Արցախի դեմ ակնհայտ են և անթաքույց, իսկ Չինաստան-Հայաստան բարեկամական հարաբերությունները ձևավորված են եղել դեռևս ՄԹԱ 2-րդ դարից, երբ չկար Արդրբեջան ընդհանրապես՝ մինչև 1918թ.։

Չինաստանի կարգավիճակը՝ որպես պատասխանատու գերտերություն, որը հավատարիմ է համամարդկային արժեքներին, վերջին տասնամյակում ավելի ընդգծված է դարձել, Սի Ցզինպինի կառավարման օրոք, որն առաջ քաշելով մի շարք գլոբալ նախաձեռնություններ, որոնք իրենց բնույթով և ռազմավարական տեսլականով միտված են նոր տիպի միջազգային հարաբերություններ ստեղծելուն՝ դարձրել ենք դրանք ավելի արդար և ներառական համամարդկության համար։ Չինաստանի այս քաղաքականությունը լավագույնս արտացոլված է «Մարդկության ընդհանուր ճակատագրի համայնք» կառուցելու հայեցակարգում, որի հիմնքն է «Մեկ Գոտի, Մեկ Ճանապարհ» մեգանախագիծը։
Չինաստանի կողմից քարոզվող խաղաղ գոյակցության գաղափարը սկզբունքորեն հակասում է ուժի միջոցով ցանկացած նպատակին հասնելու փորձերին։ Չինաստանի «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնությունը հիմնված է համընդհանուր մարդկային արժեքների և ընդհանուր բարեկեցության ձգտման վրա, որը լավագույնս արտացոլում է Չինաստանի այն հզոր մշակույթը, որը Չինաստանը տալիս է և ներարկում ամբողջ աշխարհի երկրների մեջ։
Ադրբեջանի և Չինաստանի միջև ստորագրված հայտարարության 7-րդ կետը ճանապարհների և բեռնափոխադրումների մասին է՝

– Կողմերը բարձր են գնահատում, երկու երկրների միջև տրանսպորտի ոլորտում համագործակցությունը և, տարածաշրջանային կապը խթանելուն զուգընթաց, հայտնում են իրենց պատրաստակամությունը շարունակելոլ աջակցել տրանսպորատյին ենթակառուցվածքների զարգացմանը, լոգիստիկայի և տրանսպորտային արդյունավետության բարելավմանը։
Կողմերը բարձր գնահատեցին Ադրբեջանի Հանրապետության կառավարության և Չինաստանի Ժողովդրական հանրապետության կառավարության միջև միջազգային բազմամոդալ փոխադրումների մասին համաձայնագրի ստորագրումը։ Չինաստանը պատրաստ է համագործակցել Ադրբեջանի և այդ երթուղու երկայնքով գտնվող այլ երկրների հետ՝ մաքսային ձևակերպումների հարմարավետության և բեռնափոխադրումների արդյունավետության անընդհատ բարելավման համար, այդպիսով համատեղ ստեղծելով անվտանգ, կայուն և ուղիղ Չինաստան-Եվրոպա-Չինաստան Տրանսկասպյան արագընթաց երթուղիներ։ Երկու կողմերն էլ շահագրգռված են միջազգային ճանապարհային փոխադրումների վերաբերյալ միջկառավարական համաձայնագրի բանակցությունների վարման և համաձայնագրերի կնքման արագցմամբ, Ադրբեջանի և Չինաստանի միջև ճանապարհային փոխադրումների համար բարենպաստ պայմանների բարելավմամբ, միաժամանակ հիմք դնելով երկկողմ տնտեսական և առևտրային համագործակցությանը։

– Կողմերը համաձայնել են ընդլայնել «Մեկ գոտի, Մեկ Ճանապարհ» նախաձեռնության համապատասխանեցումը Ադրբեջանի ազգային զարգացման ռազմավարությունների՝ «Մետքասի ճանապարհի վերածնունդի» և 2030 թվականի սոցիալ-տնտեսական զարգացման ռազմավարության հետ՝ համատեղ խթանելու արդիականացումը և բացելու նոր ուղիներ բարձրորակ, դիմացկուն և կայուն զարգացման համար (կետ 3)։

Լինելով Հայաստանին բարեկամ երկիր և ունենալով իրական խաղաղության օրակարգ Չինաստանը շատ լավ հասկանում է Հարավային Կովկասի աշխարհաքաղաքական իրողությունները, և կասկածից վեր է, որ Պեկինը շահագրգռված է մեր տարածաշրջանում խաղաղությանն ու զարգացմանը միտված միջազգային նախագծեր իրականացնելուն, որոնք ուղղված չեն Հայաստանի մեկուսացմանը։ Այս առումով չափազանց կարևոր է Հյուսիս-Հարավ ծրագրի շրջանակներում Հայաստանի և Չինաստանի միջև համագործակցության հարուստ փորձը, որը պետք է խթան դառնա մեր տարածաշրջանում տրանսպորտային կապերի ամրապնդման` Չինաստանի ջանքերին նոր թափ հաղորդելու համար։ Հայաստանը պետք է վերադառնա «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնություն և Չինաստանի օգնությամբ կստեղծի ԽԱՂԱՂՈՒԹՅԱՆ այն խաչմերուկը ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ, որով մեր երկիրը միշտ ձգտել է կապել Հյուսիսն ու Հարավը, կամուրջներ կառուցել Արևելքի և Արևմուտքի միջև՝ գտնվելով քաղաքակրթությունների բախման խաչմերուկում ։

Ինչպիսի՞ դիրքորոշում է հայտնում Հայաստանի ներկայիս իշխանությունը Հայաստանի համար ստեղծված իրական և մեծ հնարավորությունների այս ժամանակշրջանում պարզ է և հստակ՝ իրենց կողմից առաջադրվող «Խաղաղության խաչմերուկ» ասվածը չի համընկնում իրական աշխարհաքաղաքական Խաղաղության օրակարգի հետ՝ Հայաստանով անցնող Հոյւսիս-Հարավ ճանապարհի լիարժեք՝ Սյունիքի մարզի պահպանմամբ Չինաստանի «Մեկ գոտի, Մեկ Ճանապարհ» մեգանախագծին միանալու հնարավորությամբ։

Սակայն, հիմա, Հայաստանը պետք է օգտագործի ցանկացած միջոց և վերականգնի Հայաստանի դիրքերը միջազգային այս ճանապրհային քարտեզներում և դրանով իսկ երկիրը դուրս բերի ստեղծված ճգնաժամային իրավիճակից։ Հայաստանը պետք է կառուցի «Խաղաղության խաչմերուկ»-ը ոչ թե Երասխից դեպի Ադրբեջան դուրս եկացող երկաթգծով, այլ Սյունիքի մարզից դեպ Իրան դուրս եկացող երկաթգծով՝ կապելով Հայաստանը-Իրանին-Ասիային-Եվրոպային։ Ճիշտ և հստակ դիրքորոշման դեպքում Հայաստանը կարող է դառնալ հուսալի գործընկեր չինաստանի համար Հարավային Կովկասում՝ ինչին այդքան շատ ձգտում է Ադրբեջանը։

Ադրբեջանի և Չինաստանի միջև ստորագրված հայտարարությունը իրական հնարավորություն է Հայասատանի համար բարձրաձայնելու Ադրբեջանի կատարած բոլոր հակահայկական քայլերը, հրահրած պատերազմները, օկուպացիաները, Հայաստանի սուվերեն տարածք մուտք գործելը և այն ցեղասպանությունը, որ իրագործեց Ադրբեջանի Արցախի բնակչության նկատմամբ՝ անտեսելով Խորհդրային տարիներին տեղի ունեցավ Արցախի բնակչության հանրաքվեն, որը նախատեսվում էր օրենքով և ԽՍՀՄ Սահմանադրությամբ՝ կազմակերպելով Սումգաիթյան ջարդեր, Բաքվի ջարդեր և այնուհետև պատերազմ՝ օկուպացնելով Լեռնային ղարաբաղի մի շարք շրջաններ, և շարունակելով դա մեկ անգամ անհաջող փորձով 2016թ. իսկ մյուս անգամ «հաջողված» փորձով՝ 2020թ.

Հայաստանի լեռներում կղզի դառնալը երբեք հայերիս ցանկությունն ու նպատակը չի եղել։ Որպես ՀԱՊԿ և ԵԱՏՄ անդամ՝ մենք միաժամանակ կարողացաել ենք շահագրգիռ մասնակցություն ապահովել չինական «Գոտի և ճանապարհ» նախաձեռնությանը՝ երբեք չհակադրելով դրանք այլ գերտերությունների շահերին։

Գլոբալիզացիայի ներկա պայմաններում, իսկապես, բոլոր երկրները փոխկապակցված են և ունեն ընդհանուր ճակատագիր։ Ե՛վ Հայաստանի, և՛ շատ այլ երկրների համար աշխարհաքաղաքական խոշոր կենտրոնների շահերի խաչմերուկում գտնվելը միաժամանակ և՛ մարտահրավեր է, և՛ հնարավորություն։ Ուստի մեր խնդիրը միշտ եղել է համագործակցության և շահերի համադրման միջոցով այդ մարտահրավերները հնարավորությունների վերածելը՝ լինելով հավատարիմ մեր բարեկամ Չինաստանին։
Եղբայրական պետությունների հետ սկզբունքորեն հավատարիմ լինելու մշակույթը՝ բացում է դռներ նաև տնտեսությունների զարգացման և իրենց իսկ ժողովրդի կենսամակարդակի բարձրացման հարցում։

Հայաստանի և Չինաստանի միջև տնտեսական համագործակցության հիմքերն ամուր են, իսկ հեռանկարները՝ լայն։

Ուստի Հայաստանի ներկայիս իշխանությանը միայն մնում է վերադառնալ Չիանաստնի «Մեկ Գոտի, Մեկ Ճանապարհ» մեգանախագիծ և սկսել կառուցել Հայաստան-Իրան երկաթգիծը՝ պահպանելով Սյունիքի մարզը և հրաժարվելով «Զանգեզուրի միջանցք» խոսույթից։ Սա է իրական խաղաղության օրակարգի և Հայաստանի կենսունակության երաշխքիը»։