Այս ամիս Հայաստանը և Ադրբեջանը, ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի միջնորդությամբ, ստորագրել են 17 կետից բաղկացած հռչակագիր, որի նպատակն է վերջ դնել երկու հարևանների միջև տասնամյա հակամարտությանը, նշում է Bloomberg-ը։ Հաղորդվում է նաև, որ Իրանի և Հայաստանի ներկայացուցիչները ստորագրել են մի շարք համաձայնագրեր տրանսպորտի և լոգիստիկայի ոլորտում, ինչպես նաև վերանայել են բեռնափոխադրումների սակագները՝ ընդգծելով տնտեսական ինտեգրումը խորացնելու ձգտումը։ Երկու երկրները պայմանավորվել են Արաքս գետի վրա կառուցել երկրորդ կամուրջը և արդիականացնել գոյություն ունեցող սահմանային տերմինալները։ 

Հայաստանն ու Ադրբեջանը տարբեր պատերազմներ են մղել, որոնց հետևանքով 1990-ականների սկզբին զոհվել է ավելի քան 30,000 մարդ, իսկ 2020 թվականի 44-օրյա հակամարտության ընթացքում՝ առնվազն 6,000 մարդ։ 2023 թվականի սեպտեմբերին Ադրբեջանը կայծակնային ռազմական գործողության արդյունքում լիակատար վերահսկողություն է հաստատել Արցախի նկատմամբ՝ ստիպելով ավելի քան 100,000 հայերի փախչել Հայաստան։ 

Չնայած այն հանգամանքին, որ Վաշինգտոնում ստորագրված հռչակագրի տեքստը պայմանագրի իրավական ուժ չունի, այն պարտավորեցնում է երկու կողմերին ճանաչել միմյանց ինքնիշխանությունն ու սահմանները, հրաժարվել ապագա տարածքային պահանջներից և արգելում է երրորդ ուժերի ներկայությունը նրանց ընդհանուր սահմանի երկայնքով։ 

ԱՄՆ-ի աջակցությամբ բանակցությունների ընթացքում «Զանգեզուրի միջանցքը» վերանվանվել է «Թրամփի երթուղին հանուն միջազգային խաղաղության և բարգավաճման» (TRIPP) և պետք է գտնվի դեռևս չընտրված մասնավոր ընկերությունների վերահսկողության ներքո։ Այն կմիացնի Ադրբեջանի հիմնական տարածքը Թուրքիայի հետ սահմանակից Նախիջևանի էքսկլավին՝ անցնելով Հայաստանի հարավով։ 

Չնայած Իրանի արտաքին գործերի նախարարությունը, ընդհանուր առմամբ, ողջունել է Վաշինգտոնի համաձայնագիրը, այաթոլլա Ալի Խամենեիի գերագույն առաջնորդի օգնականը դատապարտել է առաջարկվող տարանցիկ երթուղին, որովհետև զարգացման բացառիկ իրավունքները պետք է ստանա ԱՄՆ-ը։ 

Իրանի նախագահը Երևան կատարած այցի ընթացքում ևս մեկ անգամ ընդգծել է, որ տարածաշրջանում առաջնորդությունը պետք է պատկանի կովկասյան պետություններին և որ տարածաշրջանային խնդիրները արտաքին ուժերին հանձնելը միայն կբարդացնի իրավիճակը։ 

Թեհրանը դեմ է եղել այս երթուղուն նույնիսկ այն ժամանակ, երբ բանակցությունները վարվել են Ռուսաստանի միջնորդությամբ։

Ռուսաստանը զգուշությամբ է ողջունել Թրամփի միջնորդությամբ տրանսպորտային հաղորդակցության վերաբերյալ համաձայնագիրը՝ Հայաստանին հիշեցնելով Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակում իր պարտավորությունների մասին։ Ներկայումս ռուս սահմանապահները հայկական զորքերի հետ համատեղ հսկում են հայ-իրանական սահմանը։