Արցախը դուրս է մղվում մեր պատմությունից․ պատմաբանն օրինակներ է բերում դպրոցական ծրագրերից

Հայոց պատմության` Արցախին վերաբերող հատվածը փորձ է արվում վերախմբագրել, ձևախեղել՝ շրջանառությունից հանելով նաև տեղանվան հայկական ձևը։ Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց պատմական գիտությունների թեկնածու Արման Մալոյանը։

Արման Մալոյան
© Sputnik / Aram Nersesyan

Նշեց՝ չի կարող ասել, թե քաղաքականությունն անսպասելի էր. ազգայինից հեռանալու, այն համաշխարհայինին ստորադասելու տենդենցները վաղուց են նկատվում, և ազգայինից հրաժարվելու մարմաջը Հայաստանում դարձել է պետական քաղաքականությանը համաքայլ ուղեկցող մի բան։

«Բարբարոսաբար վարվեցին հատկապես «Հայոց պատմության» դպրոցական ծրագրերի հետ․ նախ այն անվանափոխվեց, դարձավ «Հայաստանի պատմություն», հետո էլ սկսվեցին առանձին ձևակերպումներից մոլուցքով ազատվելու կամ դրանք վերաձևակերպելու ձգտումներ։ Մանավանդ, եթե դրանք ձևակերպված էին հայրենասիրական մղումով կամ որոշակի տարրեր էին պարունակում։ Օրինակ, ամեն կերպ փորձում են ազատվել «Արցախ» տեղանվան հայկական ձևով հիշատակումից՝ նախապատվություն տալով Լեռնային Ղարաբաղ կամ Ղարաբաղ ձևակերպմանը»,- նշեց Մալոյանը։

Համեմատության համար նա առաջարկում է դիտարկել ադրբեջանական տարբեր կայքերը․ դրանցում հայկական բնակավայրերը նշվում են ադրբեջանական տարբերակներով։ Փոխարենը մենք էլ շարունակենք պրոպագանդել, հանրահռչակել ու տարածել մեր ազգայինը, գրչի մի հարվածով փորձում ենք առաջ մղել «Ղարաբաղ» ձևը։

Պատմաբանի խոսքով՝ «Արցախ» ձևակերպումից ամեն կերպ հրաժարվելու տենդենցը նկատվեց նաև «Հայոց պատմության» 11-րդ դասարանի դասագրքում կատարված փոփոխություններով, որից հանվել են Արցախյան ազատամարտը և Արցախի հարցը։

«ԿԳՄՍՆ-ն փորձեց հիմնավորել, թե Արցախյան ազատագրական պատերազմի, Արցախյան հիմնախնդրի, անկախության գործընթացի և այլ հարցերին անդրադառնում կամ ուսումնասիրում են 9-րդ դասարանում, բայց նախարարության ներկայացուցիչը մոռացավ, որ դա նախկին դասագրքերում և նախկին ծրագրերում էր, մինչդեռ արդեն սեպտեմբերից դրանք դուրս են բերվելու դպրոցներից և մտնելու են նրանց բարբարոս ձեռագրով առաջնորդված մասնագետի փոփոխած դասագրքերը։ 9-րդ դասարանի դասագրքում կատարվել է նույն զտման, մաքրման գործունեություն»,- նշում է պատմաբանը։

Նա օրինակներ է ներկայացնում, թե 9-րդ դասարանի հին դասագրքի մի շարք թեմաներ նոր դասագրքում ինչպես են փոփոխվել, ձևախեղվել «ազգադավ պատմաբանների ձեռքով»։

Հին ծրագրի 4-րդ թեմայի վերնագիրն է «Արցախյան ազատամարտը», նորում այն չկա էլ։ Առաջին ենթահարցը՝ «Արցախյան ազատամարտը 1990-94թթ», նոր ծրագրով դարձել է «Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիր»։ Երկրորդ ենթահարցը՝ «Արցախյան հիմնախնդիրը միջազգային ատյաններում, հիմնադրի լուծման հեռանկարները», նորում՝ «Լեռնային Ղարաբաղի հասարակական-քաղաքական, սոցիալ-տնտեսական կյանքը», երրորդ ենթահարցն է՝ «Արցախյան ազատամարտի արդի փուլը», նորում այն դարձել է «Մշակույթը Լեռնային Ղարաբաղում»։ «Արցախյան ազատամարտի հերոսները» չորրորդ ենթահարցն է, որը, պատմաբանի խոսքով, առհասարակ ջնջված, հանված է։ Դրա փոխարեն առաջարկվում է ուսումնասիրել «Հասարակության առօրյա կյանքն ու կենցաղը»։

«Այսինքն՝ սա ավելի կարևոր է, քան սովորողը ճանաչի Արցախյան ազատամարտի հերոսներին, նրանց գործունեությունը»,- նշում է պատմաբանը։

Հավելում է՝ Արցախը դուրս է գալիս մեր պատմությունից, մատաղ սերնդի գիտակցությունից, դասագրքերից աստիճանաբար հանվում է, լվացվում է Արցախի՝ Հայաստանի մաս լինելու գաղափարը, մեր իրավունքներն Արցախի նկատմամբ, սերմանվում խաղաղության դարաշրջանը կեղծ, անիրական, խախուտ հիմքերի վրա։

Արման Մալոյանի խոսքով՝ Հայոց ցեղասպանության հարցի լուրջ վերանայումներ առայժմ նոր դասագրքերում չկան, նախորդ ծրագրի հիմնական թեմատիկան պահպանվել է։ Բայց մեկ այլ տենդենց էլ է նկատվում՝ եթե ապազգայնացման մի սլաքն ուղղված է Արցախի հայկականության մոռացությանը նպաստելուն, ապա մյուսը դեպի ազգային կյանքում կարևորություն ունեցող մեկ այլ հաստատություն է՝ Հայ առաքելական եկեղեցի։

Օրինակ, նրա խոսքով, 9–րդ դասարանի դասագրքից հանվել է «Հայոց ցեղասպանությունն ու հայ եկեղեցին, հայոց ցեղասպանության նահատակների սրբադասումը» թեման։

Մալոյանը վստահ է, որ կեղծ և հորինված թեզերով հասարակությանը երկար կերակրել չի ստացվի, քանի որ պատմությունը գրվում ու պահպանվում է նաև ականատեսների հիշողություններով, փաստավավերագրական նյութերի հիման վրա։

Պատմաբանը նաև ցավ է ապրում, որ այս իրավիճակում մեծ թվով մասնագետներ լուռ և կրավորական կեցվածքով հետևում են, թե ինչպես է պատմությունը ձևախեղվում։ Շեշտում է՝ ժամանակն է, որ հայ ուսուցիչը մի կողմ դնի մտավախությունները աշխատանքից ազատվելու, այլ ճնշումների ենթարկվելու, բարձրաձայնի իր կարծիքն ու տեսակետը՝ թույլ չտալով մոռացության տալ ազգային նպատակներն ու իղձերը, որոնք դարեդար եղել են հայեցի դաստիարակության ու կրթության հիմքում։