Իրանի Զինված ուժերի զորահանդեսի արարողության ժամանակ Իրանի նախագահ Մասուդ Փեզեշքիանը ելույթի ժամանակ ասել է, որ «ոչ մի թշնամի չի համարձակվի ներխուժել Իրանի տարածք», գրում է Mehr-ը։
«Այսօր մենք խստորեն հայտարարում ենք ողջ աշխարհին, որ բացի մեր երկիրը պաշտպանելուց, իսլամական երկրների միասնության և համախմբվածության միջոցով, մենք կարող ենք պահպանել խաղաղությունն ու անվտանգությունը մեր տարածաշրջանում և մեր պատիվն ու հպարտությունը ցույց տալ ամբողջ աշխարհին», - ասել է նա:
«Այս միասնության շնորհիվ մենք կկարողանանք զսպել զավթողին, արյունարբու ու հանցագործ Իսրայելին, որը չի խնայում կանանց, տղամարդկանց կամ երեխաներին։ Եթե մենք միասնական լինենք և միավորենք ուժերը, Իսրայելը չի կարողանա շարունակել իր հանցագործությունները»,- հավելել է Իրանի նախագահը։
Այսօր՝ սեպտեմբերի 21-ին Հայաստանի Հանրապետությունը նշում է Անկախության օրը:
1991թ. սեպտեմբերի 21-ին, Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրի դրույթներից ելնելով, խորհրդարանը որոշեց հանրապետության տարածքում անցկացնել հանրաքվե՝ ԽՍՀՄ-ի կազմից դուրս գալու և անկախանալու նպատակով։
Հանրապետության բնակչության ճնշող մեծամասնությունը՝ քվեարկության իրավունք ունեցողների 94,39 տոկոսը կամ 2 մլն 43 հազար մարդ «Այո» ասաց անկախությանը։ Հանրաքվեի արդյունքների հիման վրա 1991թ. սեպտեմբերի 23-ին հանրապետության Գերագույն խորհուրդը Հայաստանը հռչակեց անկախ պետություն։
1991 թ. ընթացքում 48 պետություն ճանաչեց Հայաստանի Հանրապետության անկախությունը: 1992-ի մարտի 2-ին արդեն մեր երկիրը դարձավ ՄԱԿ-ի լիիրավ անդամ։
Անկախությունը, պետականությունը ստիպված եղանք պաշտպանել պարտադրված պատերազմում՝ քաջարի հայորդիների արյան գնով:
«Զանգեզուրյան» միջանցքի հարյուրամյա ակունքը
Իրանական բանակի գնդապետ Ալիխան Ռիազին շուրջ 100 տարի առաջ կանխատեսել էր տխրահռչակ «զանգեզուրյան» միջանցքի սպառնալիքների մասին:
Խոսքը 1932 թվականին ձեւավորված սահմանազատման եւ սահմանագծման իրանա-թուրքական համատեղ հանձնաժողովի աշխատանքների արդյունքում Իրանի հյուսիս-արեւմտյան շրջաններից Թուրքիային 800 քառակուսի կիլոմետրանոց տարածք հանձնելու մասին է, որի մեջ էր մտնում Սիսն ու հարակից տարածքները, ինչի շնորհիվ Թուրքիան Նախիջեւանի հետ ցամաքային ճանապարհով հաղորդակցվելու հնարավորություն էր ձեռք բերում:
Հայտնի է, որ մինչեւ 1934 թվականը Մեղրիի սահմանային անցակետից բացի, Հայաստանն ունեցել է ցամաքային ճանապարհով Իրանի հետ հաղորդակցվելու եւս մեկ ճանապարհ՝ ներկայիս հայ-թուրքական սահմանի Վեդիից դեպի հարավ ընկած հատվածը, որը 1934 թվականին հանձնվել է Թուրքիային:
Փարիզում Իրանի դեսպանատանը որպես ռազմական կցորդ պաշտոնավարող բարձրաստիճան զինվորական Ռիազին, լսելով հողահանձնման վերաբերյալ ընդունված որոշման մասին, նամակ է ուղարկում իրանական արքունիք եւ զգուշացնում.
«…Այդ տարածքի օտարումն ու դրա միացումը Թուրքիայի տարածքին կհանգեցնի նրան, որ տարածքային վեճերի ու անհամաձայնությունների ժամանակ Իրանը զրկված լինի վճռորոշ խոսք ասելու հնարավորությունից»:
Գնդապետը նաեւ իր նամակում նշում է, որ ապագայում Իրանի ու Թուրքիայի միջեւ տարաձայնություններ առաջանալու դեպքում, այդ հողահանձնումը անցանկալի հետեւանքներ կունենա Իրանի համար: Սակայն, Ռեզաշահ Փեհլեվին, բարեկամական հարաբերությունների հիմքերն ամրապնդելու նպատակով, այդ տարածքը հանձնում է Թուրքիային:
Ըստ ամենայնի, եթե թուրք-իրանական բարեկամական հարաբերությունների հիմքերն ամրապնդելու նպատակով շուրջ 100 տարի առաջ Իրանի կողմից այդ հողահանձնումը տեղի չունենար, այսօր Իրանը չէր բախվի «զանգեզուրյան» նախագծի վտանգի հետ:
Ուշագրավ տեսակետ է հայտնել իրանցի լրագրողուհի Սանազ Նաֆիսին, իր ծավալուն վերլուծականում անդրադառնալով «Զանգեզուրյան» միջանցքի մոտալուտ գործարկման հավանականության մասին, պատճառաբանելով, որ ԱՄՆ-ն ու Արեւմուտքն այդ նախագիծը կյանքի կոչելու հարցում ճնշում են գործադրում Հայաստանի վրա, իսկ Հայաստանն էլ շահագրգռված է այդ նախագծով, քանի որ «Զանգեզուրի» միջանցքի բացումը Հայաստանին հնարավորություն է տալիս, ներգրավված լինել հսկայածավալ եկամուտներ ապահովող աշխարհատնտեսական գործընթացների մեջ:
Նաֆիսին նաեւ համոզված է, որ ներկայումս Երեւանին միջանցքն անհրաժեշտ է շրջափակումը ճեղքելու եւ եկամուտի նոր աղբյուրներ հայթայթելու համար:
Այս օրերին «զանգեզուրյան» թեմաներով ողողված իրանական մամուլում առանձնանում է նաեւ իրանցի փորձագետ Մալեք Մոսադեղի iranian diplomacy կայքում տեղ գտած «Զանգեզուրի համար Թեհրանը Երեւանի փոխարեն էլ պետք է կռիվ տա» վերնագրով վերլուծական հոդվածը, որտեղ նշված է, որ ՀՀ վարչապետը գործում է Թեհրանի դեմ եւ հօգուտ Բաքվի:
Մալեք Մոսադեղը նույնպես տխրահռչակ միջանցքի ակունքները տեսնում է շուրջ հարյուր տարի առաջ Թուրքիան Նախիջեւանին կապող տարածքը Անկարային հանձնելու մասին ընդունված սխալ որոշման մեջ:
ԳՐԻԳՈՐ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
Իրանագետ
ԱՄՆ-ը նախապես տեղեկացված չէր Բեյրութում «Հեզբոլլահի» բարձրաստիճան հրամանատարին սպանելու Իսրայելի ծրագրերի մասին։
Այս մասին ասել է Սպիտակ տան Ազգային անվտանգության խորհրդի ռազմավարական հաղորդակցությունների համակարգող Ջոն Քիրբին։
Նշենք, որ Բեյրութից հարավ իսրայելական ավիահարվածի արդյունքում զոհվել է 3, վիրավորվել՝ 17 մարդ։
«Հեզբոլլահի»-ին մոտ կանգնած աղբյուրը AFP-ին հաստատել է Իբրահիմ Ագիլյայի մահը իսրայելական ավիահարվածի հետևանքով։
Բեյրութի ուղղությամբ իսրայելական հարվածների զոհերի թիվը հասել է ութի:
Լիբանանի Առողջապահության նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որում նշվում է, որ մինչ այժմ հարավային Բեյրութում հաստատվել է ութ մարդու սպանությունը:
Ներկա պահին հիվանդանոցներ են ընդունվել 59 վիրավոր, որոնցից ութի վիճակը ծանր է, հայտնել է Al Jazeera-ն։
Ֆրանսպրես գործակալությանը հայտնի է դարձել, որ Բեյրութի ուղղությամբ Իսրայելի հարվածներից սպանվել է «Հըզբոլլահ»-ի հատուկ գործողություններ իրականացնող «Ռադվան» ստորաբաժանման ղեկավար Իբրահիմ Ակիլը։
Միացյալ Նահանգները երկար տարիներ շարունակ փնտրում էր Ակիլին՝ 1983 թվականին Բեյրութում ամերիկյան դեսպանատան ռմբակոծությանը նրա մասնակցության համար, որի ժամանակ 63 մարդ զոհվել էր։
Ըստ գերմանական Bild պարբերականի՝ ԱՄՆ-ը 7 միլիոն դոլար էր խոստացել նրան հայտնաբերելու համար:
Երկրի վրա սկսվել է մագնիսական թույլ փոթորիկ, որը, ամենայն հավանականությամբ, կհասնի ուժեղ մակարդակի, տեղեկացնում է Lenta.ru-ն՝ հղում անելով «Ֆոբոս» եղանակային կենտրոնի առաջատար մասնագետ Միխայիլ Լեուսի Telegram-ի ալիքին։
Ներկայումս Երկրի վրա սկսվել է G1 դասի թույլ մագնիսական փոթորիկ։ Դրա սկիզբը գրանցվել է հուլիսի 30-ին Երևանի ժամանակով 08:09-ին։ Միաժամանակ, ըստ կանխատեսումների, հուլիսի 30-ին փոթորիկը կարող է հասնել ուժեղ՝ G3 մակարդակի։ Չորեքշաբթի՝ հուլիսի 31-ին և հինգշաբթի՝ օգոստոսի 1-ին, մագնիսական փոթորիկները կարող են զարգանալ մինչև G2 միջին մակարդակ։
Ավելի վաղ Space.com-ը տեղեկացրել էր, որ Արեգակի վրա M դասի բռնկումներ են տեղի ունեցել, որոնք իրենց գագաթնակետին են հասել հուլիսի 28-ին՝ վերածվելով X դասի բռնկումների և առաջացնելով Արեգակի կորոնային զանգվածի արտանետումներ։
Արեգակնային բռնկումները արեգակի մակերևույթի վրա տեղի ունեցող ժայթքումներ են, որոնք արձակում են էլեկտրամագնիսական ճառագայթման ինտենսիվ պայթյուններ: Այս բռնկումները տեղի են ունենում, երբ արեգակնային մթնոլորտում կուտակված մագնիսական էներգիան հանկարծակի ազատվում է: Արտանետված կորոնային զանգվածը երբեմն հասնում է նաև Երկիր մոլորակ՝ առաջացնելով մագնիսական փոթորիկ։
Ավելի վաղ՝ հուլիսի 16-ին, Արեգակի վրա X դասի (X1.9) ուժեղ բռնկում էր գրանցվել: Այդ բռնկումն իր հզորությամբ գերազանցել էր արևի վրա տեղի ունեցած բոլոր բռնկումները հունիսից ի վեր։
Վերջին օրերին շատ քննարկվեց ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովայի հայտարարությունն առ այն, որ Ռուսաստանի Դաշնությունը պատրաստ է հարթակ տրամադրել Ադրբեջանի և Հայաստանի ներկայացուցիչների միջև բանակցությունների համար և ստեղծել առավել հարմարավետ պայմաններ։ Առաջարկին շտապեց դրական արձագանքել պաշտոնական Բաքուն, իսկ պաշտոնական Երևանից դեռ արձագանք չկա:
«VERELQ» վերլուծական կենտրոնի քաղաքական մեկնաբան Հայկ Խալաթյանը ՌԴ հայտարարության մեջ որևէ արտառոց բան չի տեսնում, Ռուսաստանը միշտ է նշել, որ պատրաստ է հարթակ տրամադրել Հայաստանին և Ադրբեջանին: Բաքվի արագ արձագանքն էլ պայմանավորում է նրանով, որ Ադրբեջանը միշտ է նշում՝ իր համար տարբերություն չկա՝ որտեղ կբանակցի Հայաստանի հետ, իսկ իրականում Ադրբեջանի գլխավոր նպատակն է՝ Հայաստանի հետ բանակցել առանց միջնորդների:
«Ադրբեջանի գլխավոր նպատակն է՝ բանակցությունները Հայաստանի հետ տանել երկկողմանի ֆորմատ՝ վստահ լինելով, որ այդ ֆորմատում նա կկարողանա ավելի էֆեկտիվ ճնշում գործադրել Հայաստանի վրա և ստանալ զիջումներ հայկական կողմից: Ադրբեջանը նաև չի ցանկանում որևէ միջնորդի մոտ պարտավորություն վերցնել: Բաքվի հայտարարությունն ավելի շատ փորձ է սիրաշահել Ռուսաստանին, բայց իրականում Բաքուն շահագրգռված չէ բանակցությունները տանել ռուսական հարթակ կամ նույնիսկ արևմտյան, որովհետև նա ստացել է այն ամենը, ինչ ուզում էր, հիմա էլ շարունակելու է հայկական կողմին պարտադրել երկկողմանի ֆորմատ»,- 168.am-ի հետ զրույցում ընդգծեց Հայկ Խալաթյանը:
Այս հայտարարությունների ֆոնին Ադրբեջանի ՊՆ-ն հայկական կողմին մեղադրում է ադրբեջանական դիրքերի ուղղությամբ կրակելու մեջ և Հայաստանին սպառնում նոր պատերազմով՝ ընդգծելով, որ կիրառելու է ողջ զինանոցը: Հայաստանի ԱԳՆ-ն անհասկանալի է համարում Ադրբեջանի ՊՆ հայտարարությունը՝ նշելով, որ Հայաստանի Հանրապետությանն էսկալացիոն հռետորաբանության մեջ ներքաշելու փորձերն անընդունելի են, և, որ ՀՀ կառավարությունը շարունակում է հավատարիմ մնալ խաղաղության օրակարգին և չի շեղվելու այս ռազմավարությունից:
Հայկ Խալաթյանի դիտարկմամբ՝ այդ հայտարարությունները վկայում են մի բանի մասին՝ Ադրբեջանը պատրաստվում է նոր էսկալացիայի. «Հավանական է, որ դա տեղի կունենա COP 29-ից հետո՝ կա՛մ այս տարվա վերջ, կա՛մ մյուս տարվա սկիզբ: Իսկ ներկայիս փուլում տեղեկատվական աշխատանք է տարվում միջազգային հանրության հետ, որպեսզի նախապատրաստեն նոր էսկալացիայի փուլը՝ ցույց տալով, որ իբր դա պատասխան գործողություն է Ադրբեջանի կողմից, բայց բոլորն էլ հասկանում են, որ դա դեզինֆորմացիա է: Այլ հարց է, որ ներկայումս նաև ՀՀ իշխանությունների քաղաքականության պատճառով պատրաստ չեն արձագանքել Բաքվի այսպիսի քայլերին, և Բաքուն դրանից օգտվում է:
Ներկա փուլում Բաքուն շատ ակտիվ աշխատում է Մոսկվայի և Թեհրանի հետ՝ համոզելու, որ Հայաստանի իշխանությունների քաղաքականությունը վտանգ է ներկայացնում իրենց շահերին տարածաշրջանում, այդ սերտ համագործակցությունն Արևմուտքի հետ, Արևմուտքին ներգրավելը տարածաշրջանային գործընթացներում, հասկանալով, որ թե՛ Մոսկվան, թե՛ Թեհրանը դրան շատ բացասական են վերաբերվում, որպեսզի երբ նա կտրուկ քայլերի գնա Հայաստանի նկատմամբ, ո՛չ Մոսկվան, ո՛չ Թեհրանը որևէ կերպ չխոչընդոտեն: Ցավոք, Հայաստանի իշխանությունների քաղաքականության շնորհիվ Բաքուն հաջողություններ է գրանցում այդ ճանապարհին»:
Հարցին՝ հայկական շահերի տեսանկյունից ո՞ր հարթակում է ավելի ճիշտ բանակցելը՝ ռուսակա՞ն, թե՞ արևմտյան, նա պատասխանեց.
«Վերջին երկու տարին բանակցություններն ընթանում են արևմտյան հարթակում, Հայաստանն ինչի՞ է հասել: Պրահայում ՀՀ իշխանություններն Արցախն Ադրբեջանի մաս ճանաչեցին՝ իբր Ալմա Աթայի հռչակագրով ստանալով ՀՀ տարածքային ամբողջականության ճանաչում՝ Բաքվի կողմից, հետո տեսանք, որ դա տեղի չունեցավ: Ադրբեջանը գրավեց Արցախը, որևէ մեկը չմիջամտեց. ռուսական կողմը չմիջամտեց, որովհետև գտնում էր, որ Արևմուտքի միջնորդությամբ է եղել, Արևմուտքն էլ իր պարտավորությունները չկատարեց: Հիմա նույն դելիմիտացիայի գործընթացն սկսելով, երբ Հայաստանը տարածքներ հանձնեց Ադրբեջանին, տեսանք, որ ՀՀ իշխանությունները փորձեցին երկրորդ անգամ վաճառել Հայաստանի հասարակության վրա Ալմա Աթայի հռչակագիրը, բայց նույնիսկ հիմա մենք տեսնում ենք, որ Ադրբեջանը, միևնույն է՝ չի ճանաչում Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը:
Նույն ՀՀ իշխանությունները խոսում են Ադրբեջանի հնարավոր ագրեսիայի մասին, և մենք տեսնում ենք, որ Արևմուտքը, որը շատ լուրջ լծակներ ունի ազդելու Ադրբեջանի վրա, հատկապես տնտեսական ոլորտում, որևէ կտրուկ քայլի չի գնում Ադրբեջանի նկատմամբ: Եթե Արևմտյան հարթակն իրեն չարդարացրեց, միգուցե ավելի նպատակահարմար է վերադառնալ այլ միջնորդների, որոնց շահերից չի բխում, օրինակ, հայկական գործոնի ամբողջական չեզոքացումը տարածաշրջանում:
Արևմուտքի համար, եթե դա բերի ՌԴ-ին տարածաշրջանից դուրս մղելուն, նորմալ է, ինչը մենք տեսանք Արցախում: Հիշում ենք՝ ինչ հայտարարություններ էին հնչում հավաքական Արևմուտքից, բայց որևէ լուրջ քայլ չձեռնարկվեց, որովհետև դա բերեց նրան, որ ռուս խաղաղապահները դուրս եկան տարածաշրջանից: Հիմա, եթե Հայաստանը խնդիրներ ունենա, բայց դրանց արդյունքում Ռուսաստանը ռազմաբազան դուրս բերի, Հայաստանը ՀԱՊԿ-ից դուրս գա, և այլն, դա ամբողջությամբ կբավարարի Արևմուտքին, առավել ևս, որ Հայաստանի իշխանություններն էլ են դրան համաձայն, այնպես չէ, որ նրանք որևէ այլընտրանքային քաղաքականություն են վարում»:
Թեհրանում տեղի է ունեցել ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և ԻԻՀ նորընտիր նախագահ Մասուդ Փեզեշքիանի հանդիպումը:
Հանդիպմանն Իրանի նախագահը շնորհակալություն է հայտնել վարչապետ Փաշինյանին հրավերն ընդունելու և աշխատանքային այցով Իրան ժամանելու համար: Մասուդ Փեզեշքիանը հավելել է, որ Իրանը կարևորում է բարեկամ Հայաստանի հետ քաղաքական, տնտեսական և հումանիտար ոլորտներում հարաբերությունների շարունակական զարգացումը։
Նիկոլ Փաշինյանը շնորհակալություն է հայտնել Մասուդ Փեզեշքիանին ջերմ հյուրընկալության համար ու ևս մեկ անգամ շնորհավորել նրան ԻԻՀ նախագահ ընտրվելու առթիվ։ Վարչապետն ընդգծել է, որ Իրանի հետ բազմակողմանի համագործակցությունը մեր երկրի համար ունի կարևոր նշանակություն, որը խարսխված է փոխադարձ հարգանքի և ըմբռնման վրա։
Մասուդ Փեզեշքիանը վերահաստատելով նախկինում բարձր մակարդակով ձեռք բերված պայմանավորվածությունները՝ նշել է. «Մեր երկու ժողովուրդների դարավոր բարեկամությունը, պատմական և մշակութային սերտ առնչությունները հիմք են հանդիսանում երկկողմ փոխգործակցությունն առավել զարգացնելու համար։ Մենք պատրաստակամ ենք համատեղ ջանքերով շարունակելու մեր երկխոսությունը և առավել հարստացնելու երկկողմ համագործակցության օրակարգը»:
«Այն, որ այսօր ես այստեղ եմ, վկայում է Հայաստանի և ԻԻՀ-ի միջև ամենաբարձր մակարդակով հարաբերությունները խորացնելու, համագործակցությունն ամրապնդելու մեր հանձնառությունը»,- նշել է վարչապետ Փաշինյանը։
Նիկոլ Փաշինյանը ներկայացրել է ՀՀ կառավարության «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը և դրա սկզբունքները՝ միտված տարածարջանային հաղորդակցության ուղիների ապաշրջափակմանը:
ԻԻՀ նորընտիր նախագահը կարևորել է տարածաշրջանում խաղաղություն և կայունություն հաստատելու ուղղությամբ հետևողական ջանքերը։
Մասուդ Փեզեշքիանը նշել է, որ Իրանի համար առանցքային նշանակություն ունի տարածաշրջանում խաղաղության պահպանումը, հավելել, որ իրանական կողմը ևս անհրաժեշտ է համարում բոլոր հարցերը երկխոսության միջոցով կարգավորելը։
Նիկոլ Փաշինյանը կարևորել է իրանական կողմի ներգրավվածությունը Հյուսիս-հարավ ավտոմայրուղու, մասնավորապես, Ագարակ-Քաջարան հատվածի կառուցման գործում։ Ընդգծվել է նաև Հայաստան-Իրան սահմանային անցակետի արդիականացման ուղղությամբ իրականացվող քայլերի կարևորությունը:
Հայաստանի և Իրանի ղեկավարները քննարկել են առևտրատնտեսական կապերի ամրապնդմանը վերաբերող հարցերի լայն շրջանակ, նաև անդրադարձել են առողջապահության, նորագույն տեխնոլոգիաների, կրթության, գիտության, մշակույթի բնագավառներում համատեղ նոր ծրագրերի իրականացմանը վերաբերող հարցերի:
Մասուդ Փեզեշքիանն նշել է, որ մասնավոր այցով եղել է ՀՀ-ում և մեր երկրից ու ժողովրդից ունի ջերմ տպավորություններ: Զրուցակիցները կարևորել են երկկողմ բարձր մակարդակի փոխայցելությունները:
Առաջիկա շաբաթ և կիրակի օրերին «Սրբազան պայքար»-ի առաջնորդ Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանն այցելելու է Կոտայքի մարզ։
«Սրբազան պայքար»-ը ներկայացրել է Սրբազանի՝ Հրազդանում, Չարենցավանում և Աբովյանում կայանալիք հանդիպումների ժամանակացույցը։
Ֆոտո
