Ռուսաստանը երբեք չի ապահովել ու չի ապահովելու հայ ժողովորդի անվտանգությունը․ Մեր եւ Մոսկվայի շահերը հակադիր են

Մանրամասներ

LIVE24.AM

Sun, 07/11/2021 - 22:57

Իրադարձային

Ռուսաստանը երբեք չի ապահովել ու չի ապահովելու հայ ժողովորդի անվտանգությունը: Դա բնական է, որովհետեւ ռուսական պետության նպատակը ռուս ժողովորդի անվտանգության ապահովումն է: Սա ապացուցվում է 200 տարվա պատմությամբ: Մեր սերունդը միայն երկու անգամ հնարավորություն ունեցավ համոզվելու դրանում:

Հիշենք, ինչից սկսվեց մեր անկախությունը: 1987 թվին Հայաստանում անկախության կողմնակիցները բնակչության մեկ տոկոսն էլ չէին կազմում: Կար լռելյայն կոնսենսուս՝ մենք անկախության խնդիրը մի կողմ ենք թողել անվտանգության դիմաց: Ասում էին՝ եթե անկախանանք, Թուրքիան կհարձակվի մեզ վրա: 1988-ի փետրվարին մարդիկ դուրս էին եկել հրապարակ՝ պահանջում էին Ղարաբաղը, բայց լիովին լոյալ էին Մոսկվայի նկատմամբ: Եղավ Սումգայիթի ջարդը, հետո՝ Բաքվի, Գանձակի եւ մյուս տեղերի ջարդերը, «Կոլցո» օպերացիան եւ այլն, մարդիկ տեսան, որ ճգնաժամային պահերին, ռուսական անվտանգության երաշխիքը չի աշխատում, որովհետեւ մեր եւ Մոսկվայի շահերն այդ պահին հակադիր էին: Այստեղից դրվեց ինքնապաշտպանության հարցը, որից էլ՝ անկախության խնդիրը:

Անկախության հենքը ինքնապաշտպանության գաղափարն էր: Դրա համար հիմա, երբ պարզ չի, թե մեր պետությունն արդյոք կարող է ինքն իրեն պաշտպանել, հարցականի տակ է նաեւ մեր ազգային անկախությունը: Այն ժամանակ էլ շատերն ասում էին՝ պայքարում եք ոչ թե Բաքվի, այլ Մոսկվայի դեմ, ինչպե՞ս եք հաղթելու: Եվ պարտության հնարավորությունը քիչ չէր՝ 1991-ին, 1992-ին:

2020-ին տեսանք, թե ինչպես փլուզվեց ու չաշխատեց տասնամյակներով կառուցված մեր ռազմական դոկտրինը (այստեղ նկատի ունեմ լայն իմաստով դոկտրինը, ոչ թե բառացի միայն պաշտոնականը), այն է՝ ռուս-հայկական համագործակցության վրա կառուցված մեր բանակը չկարողացավ պաշտպանվել պատերազմում, քանի որ այստեղ էլ մեր եւ ռուսների շահերը հակադիր էին՝ ռուսներն ուզում էին ադրբեջանական զորքի հաղթանակների միջոցով իրենց զինված ներկայությունը հաստատել Արցախում, իսկ մենք ուզում էինք պաշտպանել Հայաստանի արեւելյան սահմանն ագրեսիայից: Նորից ռուսական երաշխիքը չաշխատեց: Բայց այստեղ էլ մեղավորը ոչ թե ռուսներն էին, այլ պետության եւ բանակի կառուցման մեր փիլիսոփայությունը:

Պատմությունը լի է նույնը հաստատող օրինակներով: 1905-07 թթ. հայ-թաթարական «պատերազմը» Կովկասում, 1920-21 թթ. դեպքերը եւ այլն, երբ ամեն անգամ ապացուցվել է, որ ռուսական անվտանգության երաշխիքն իրական ճգնաժամային պահերին չի աշխատում: Ավելին՝ ամեն անգամ գործարկվել է մի պարզ սցենար, երբ ոչ միայն Ադրբեջանի թուրքերը, այլեւ Թուրքիան դարձել են Ռուսաստանի գործիքը:

Այս իմաստով տեղին է ՀԱՊԿ-ում մեր անդամակցության հարցը բարձրացնելը: Բայց դա պետք է արվի խելքով ու հասկանալով, թե ինչից ենք խոսում:

ՀԱՊԿ-ի հարց առանձին չկա, կա միայն Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների հետ զուգակցված ձեւով: Արդեն ասացի, որ ՀԱՊԿ-ի բուն խնդիրը հայ-թուրքական, փաստացի՝ ռուս-թուրքական սահմանն է: Եթե մենք լրջորեն խոսում ենք ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու մասին, իսկ դա պետք է անպայման անել, եթե մտածում ենք հայ ժողովորդի ապագայի մասին, պետք է միաժամանակ լրջորեն խոսենք հայ-թուրքական հարաբերությունների մասին, որքան էլ սա բարդ թեմա լինի: Եթե նույնիսկ մարդիկ ասում են, գնանք-մտնենք ՆԱՏՕ, իսկ այսօր նույնիսկ տաքսիստներն են դրա մասին խոսում, ինչը ես ռեալիստական չեմ համարում, միեւնույն է՝ առանց Թուրքիայի խնդրի դա հնարավոր չէ նույնիսկ տեսականորեն քննարկել: Իսկ իրականում ՆԱՏՕ-ի հարց բարձրացնելն այսօր զուտ ակադեմիական-տեսական խոսակցություն է: Մեզ պետք է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման քննարկում, որից հետո ՀԱՊԿ-ի խնդիրը հնարավոր կլինի քննարկել ավելի հանգիստ:

Հատկանշական է, որ հայ-թուրքական հարցը ոչ ոք այդպես էլ լրջորեն չբարձրացրեց: Նույնիսկ այն ուժերը, որոնք թվում է, թե դա կարող էին դա անել: Նկատի չունեմ մի երկու տեղ ամոթխած հիշատակելը, այլ ամենօրյա ջանքերով դա որպես օրակարգի խնդիր պարտադիր քննարկման հետեւողականորեն դնելը: Դա չեն էլ անելու, որովհետեւ քաղաքական ուժերը Հայաստանում ծառայում են ոչ հայ ժողովորդին: Հետեւաբար, եթե չունեն թույլտվություն, չեն բարձրացնելու այդ հարցը: Սա ռուսական զորք Ղարաբաղ բերելով կեղծ խաղաղություն քարոզել չէ:

Մյուս զուգահեռ խնդիրն ինքնապաշտպանության խնդիրն է: Պատերազմից անցել է կես տարուց ավելի, եւ միայն մատների վրա հաշված գործիչներ ու ուժեր են բարձրաձայնում, շեշտը դնում այս խնդրի վրա՝ ինչպե՞ս վերակազմավորել բանակը, ռազմական դոկտրինը եւ այլն: Ինչպե՞ս նորից վերականգնել ինքնապաշտպանության համակարգի նկատմամբ վստահությունը, առանց որի պետություն լինել չի կարող: Մարդկանց թվում է, թե պետությունն ԱԺ ընտրություններն են, բայց պետությունը սկսվում է ինքնապաշտպանության կարողությունից: Եթե դա չկա, մնացածը դառնում է դեկորացիա: Էլ չեմ ասում, որ բացարձակ անհասկանալի է, թե կառավարությունն ինչ ռեալ ծրագիր ունի ռազմական ոլորտում՝ սկսած դրա փիլիսոփայությունից մինչեւ տեխնիկական հարցեր:

Ուրեմն, այս երկու հարցն է պետք դնել. մի կողմից՝ հայ-թուրքական հարաբերություններ, մյուս կողմից՝ ինքնապաշտպանություն: Ես դա սիմվոլիկ կերպով կոչում եմ մի կողմից՝ Ռուբեն Տեր-Մինասյանի ծրագիր, մյուս կողմից՝ Նժդեհի: Առաջին հայացքից երկուսն իրար հակադիր, բայց նույն նպատակին ծառայող են: Իրական քաղաքականությունն այսպիսին է՝ բազմաշերտ է, ոչ միակողմանի:

Hetq.am
Հարցազրույց պատմաբան, հրապարակախոս Հրանտ Տեր-Աբրահամյանի հետ

Имемниниммммни... Կապ չունի, որ անհասկանալի ինչ֊որ բան է ասում, կարևորը շատ դուխով և վստահ է ասում